කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයීය වෛද්‍ය පීඨයේ ළමා රෝග අධ්‍යයන අංශයේ කථිකාචාර්ය විශේෂඥ වෛද්‍ය තරින්දි සූරියප්පෙරුම
කුඩා දරුවන් අතර දක්නට ලැබෙන හතිය අද ඉතා සුලභ වෙමින් පවතී. දරුවෙකුට වුණත් වැඩිහිටි කෙනෙකුට වුණත් හතිය ඇතිවීමේ හැකියාවක් ඇත. මේ දිනවලදී දරුවන් අතර උණ, කැස්ස වගේම ළමා හතිය ඇතිවීමේ තත්ත්වයක් වාර්තා වේ. වැසි සහිත කාලගුණ තත්ත්වයත් සමඟ කුඩා දරුවන් අතරේ ළමා හතියේ රෝග ලක්ෂණ පැතිරීමට පටන්ගෙන තිබේ. මෙලෙස දරුවන් අතර පැතිර යන ළමා හතිය සම්බන්ධයෙන් කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයීය වෛද්‍ය පීඨයේ ළමා රෝග අධ්‍යයන අංශයේ කථිකාචාර්ය විශේෂඥ වෛද්‍ය තරින්දි සූරියප්පෙරුම මහත්මිය සමඟ සිදු කළ සංවාදයකි.
වර්තමානයේ ලැබෙන වර්ෂාපතනයත් සමඟ ඇතිවන ශීත දේශගුණය සමඟ ළමා හතිය වැඩි වීමක් දක්නට ලැබෙන බව සෞඛ්‍ය අංශ පවසනවා මෙය සත්‍යක් ද?
මෙය සත්‍යයක්. සීත සුළඟ හා සීත දේශගුණය සමහර දරුවන්ගේ හතිය වැඩි කිරීමට හේතු වෙනවා. මෙහිදී සිදුවන්නේ සීත සුළඟ මඟින් ශ්වසන පද්ධතිය නාළිකාවල විෂ්කම්භය අඩුවීම උත්තේජනය කිරීමයි. එනම් ශ්වසන නාළිකා සංකෝචනය වීමයි. සංකෝචනය වූ ශ්වසන නාළිකා හරහා ප්‍රාශ්වාස කිරීමේදී හතිය ඇති වෙනවා.
එසේ ළමා හතිය වැඩිවීමට බලපා ඇති හේතු මොනවාද ?
හතිය වැඩිවීම සඳහා බලපාන සාධක හැම දරුවෙකුටම එකසේ බලපාන්නේ නැහැ. ශ්වසන පද්ධතිය ආශ්‍රිත වයිරස් රෝග, ශීත සුළඟ, ව්‍යායාම, සිගරට් දුම්, පරාග හා සතුන්ගේ ලෝම වැනි සාධක ළමා හතිය වැඩි කිරීමට හේතු වෙනවා. බහුලවම දායක වන්නේ ශ්වසන පද්ධතිය ආශ්‍රිත වෛරස් ආසාදනයිග බැලූ බැල්මට නි‍ෙවස පිරිසිදු ස්ථානයක් වුණත් අපට නොපෙනෙන දූවිලි මයිටාවන් සහ නාගරික පරිසරයකදී නම් දූවිලි, වාහන දුම වැනි තත්ත්වයන් නිසාද දරුවාට හතිය ඇතිවීමේ අවදානම වැඩිවෙනවා.
දරුවන්ට සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව තිබීම සාමාන්‍ය දෙයක්, සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව සහ ළමා හතිය අතර තිබෙන වෙනස කුමක්ද ?
සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව සහ ළමා හතිය යනු සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් රෝගී තත්ත්ව දෙකක්. සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව කියන්නේ වයිරස් ආසාදනයක්. එය බලපාන්නේ ඉහළ ශ්වසන පද්ධතියට පමණයි. සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව මඟින් පෙණහලුවලට බලපෑමක් නෑ. රෝග ලක්ෂණ පෙන්වන්නේ නාසය ආශ්‍රිතව පමණයි. නාසයන් සොටු දියර ගැලීම හා නාසය හිරවීම ප්‍රධාන රෝග ලක්ෂණයයි. ඒ අතර උණ හට ගැනීමත් දකින්න ලැබෙන්න පුළුවන්. හතිය ඇති වන්නේ කුඩා ශ්වසන නාළිකාවල විෂ්කම්භය අඩුවීමෙන්. හතිය පෙණහලු ආශ්‍රිත රෝගී තත්ත්වයක්. සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව සෑදෙන සෑම විටම හතිය ඇතිවෙන්නෙවත්, හතිය ඇතිවන සෑම අවස්ථාවකම සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාවෙන් ආරම්භ වන්නේ නැහැ. නමුත් හතිය තිබෙන දරුවන්ට සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව සෑදුනු විට හතිය වැඩි වෙන්න පුළුවන්. සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව කෙටි කාලයකදී සම්පූර්ණයෙන්ම සුව වන නමුත් හතිය රෝගය දිගුකාලීන රෝගී තත්ත්වයක්. හතිය සම්පූර්ණයෙන්ම සුව කළ නොහැකි නමුත් එය ඉතා හොඳින් පාලනය කරගත හැකියි.
ළමා හතියේදී දැකගන්න පුළුවන් රෝග ලක්ෂණ මොනවාද ?
ළමා හතියේදී ප්‍රධාන රෝග ලක්ෂණ තුනක් දකින්න පුළුවන්. කැස්ස, හතිය (wheezing) හා පපුව හිර කිරීමයි. ඒ අතරම ශ්වසන නාළිකාවල විෂ්කම්භය අඩුවන නිසා හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවය හා ශ්වසන වේගය වැඩිවීමත් දකින්න පුළුවන්. රාත්‍රී කාලයේදී වැඩිවන කැස්ස ඉතා සුලභ රෝග ලක්ෂණයක්. හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතා හා ශ්වසන වේගය වැඩිවීමත් දකින්න පුළුවන්. ව්‍යායාම හෝ ක්‍රීඩා කිරීමේදී හතිය උත්සන්න වීමක් මෙහිදී දකින්න ලැබෙනවා. උණ හට ගැනීම හතිය සෑදෙන සෑම විටම සිදුවන්නක් නෙවෙයි. නමුත් ශ්වසන පද්ධතියේ ආසාදනයත් සමඟ හතිය හටගන්නා අවස්ථාවල උණ හට ගැනීම සිදුවෙනවා. ඉහතින් සඳහන් කළ රෝග ලක්ෂණ නිතර නිතර පෙන්වන්නේ නම් ළමා හතිය යන රෝග විනිශ්චය ලබා දෙන්න පුළුවන්. එලෙස රෝග විනිශ්චය කරන්නේ වයස අවුරුදු පහට පසුවයි. නමුත් ඊට වඩා කුඩා වයසේ සිටම ඉහත රෝග ලක්ෂණ නැවත නැවත පෙන්නුම් කරනවා නම් එය ළමා හතිය බවට පත්වීමට බොහෝ ඉඩකඩක් පවතිනවා.
ළමා හතිය සඳහා ජානවල බලපෑමක් තිබෙනවාද ?
ළමා හතිය සඳහා ජානවල බලපෑමක් තිබෙනවා. ළඟම ඥාතීන්ට හතිය, පීනසය අනෙකුත් අසාත්මිකතා (allergies) ඇත්නම් දරුවන්ට එහි බලපෑමක් තිබෙනවා. දරුවන්ට එම රෝග වැලඳීමට වැඩි නැඹුරුවක් තිබෙනවා. නමුත් අනිවාර්යයෙන්ම වැලඳෙන්නේ නැහැ. සීත දේශගුණයක් පවතින විට ළමයින් අතර ළමා හතිය වැඩි වශයෙන් ව්‍යාප්ත වෙනවා.
ළමා හතියට ගොඳුරු වූ දරුවෙකු බලා ගන්නේ කොහොමද ?
ළමා හතිය කලක් සිටම තිබෙන දරුවෙක් නම් එම දරුවා සතුව ඉන්හේලර් (inhaler) එකක් බොහෝ විට තිබෙනවා. ළමා හතිය තිබෙන සමහර දරුවන්ට දිනපතා භාවිත කිරීමටත් බෙහෙත් තිබෙනවා වෙන්න පුළුවන්. ඒ බෙහෙත් ලබාදෙන්නෙත් ඉන්හේලර් එක හරහාම තමයි. කැස්ස හා හුස්ම ගැනීම අපහසු විට භාවිත කිරීමට සැල්බියුටමෝල් කියා බේතක් තිබෙනවා. නි‍ෙවසේදී අදාළ උපදෙස් ලබා දී ඇති මාත්‍රාවට එම බෙහෙත ඉන්හේලර් එක මඟින් ලබා දෙන්න පුළුවන්. නමුත් ඉන් සහනයක් ඇති නොවේ නම් හෝ පැය හතරකට වඩා අඩු කාලයකදී ඉන්හේලර් එක භාවිත කිරීමට සිදුවෙනවා නම් වහාම රෝහලට ගෙන යා යුතුයි. දිනපතා භාවිතයට ලබා දී ඇති බෙහෙත හතිය වැඩි වූ අවස්ථාවලදීත් එලෙසම භාවිත කළ යුතුයි. ඉන්හේලර් එකක් නොමැති දරුවකුට හතිය සෑදුණු විට එම දරුවා වෛද්‍යවරයකු විසින් පරීක්ෂා කර ඉන්හේලර් එකක් අවශ්‍ය ද නැත්නම් මෙම අවස්ථාවේදී රෝහලට ඇතුළත් කර දුම් ඇල්ලීම (nebulization) කළ යුතුද යන්න තීරණය කළ යුතුයි. හතිය ඇතිවන සෑම අවස්ථාවකදීම ප්‍රතිජීවක ඖෂධ (antibiotics) ලබාදීම අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. දරුවා පරීක්ෂා කර බැලීමෙන් පසු ශ්වසන පද්ධතිය ආශ්‍රිත බැක්ටීරියා ආසාදනයක් පවතින බවට රෝග ලක්ෂණ පෙන්වනවා නම් පමණක් ප්‍රතිජීවක ඖෂධ ලබාදිය යුතුයි. දරුවාට සාමාන්‍ය පරිදි ආහාර ලබා දිය හැකියි. ආහාර රුචිය අඩු නම් අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට බීම වර්ග ලබාදීමෙන් විජලනය වීම වළක්වා ගත හැකියි. බීම සඳහා ජලය, කැඳ, සුප්, ජීවනි වැනි පානයන් ලබාදිය හැකියි. හතිය ඇති අවස්ථාවලදී ඉතාම අපහසුවෙන් හුස්ම ගන්නේ නම්, හුස්ම ගන්නා විට පපුවේ කැක්කුම ඇත්නම්, සම්පූර්ණ වාක්‍යයක් කතා කර ගැනීමට නොහැකි නම් වහාම රෝහල වෙත රැගෙන යා යුතුයි.
නි‍ෙවසේ ඇතිකරන සුරතල් සතුන් ළමා හතිය සඳහා හේතු වෙනවද ?
සෑම දරුවෙකුටම සතුන්ගේ ලෝම එක ලෙස බලපාන්නේ නැහැ. සමහර දරුවන් සතුන්ගේ ලෝමවලට අසාත්මිකතාවයක් පෙන්වනවා. එම දරුවන්ගේ හතිය වැඩිවීමට සතුන්ගේ ලෝම හේතු වෙන අවස්ථා තිබෙනවා.
ළමා හතිය නිසි ප්‍රතිකාර හා ඖෂධවලින් සම්පූර්ණයෙන් සුව කළ හැකිද ?
ළමා හතිය නිසි ප්‍රතිකාර මඟින් හොඳින්ම පාලනය කරගන්න පුළුවන්. නමුත් එකවරම සුව කිරීමක් බෙහෙත්වලින් බලාපොරොත්තු වෙන්න බැහැ. ළමා හතිය කාලයත් සමඟ දරුවාගෙන් ඈත්වී යාම බොහෝ අවස්ථාවල දකින්නට ලැබෙනවා. සුළු පිරිසකගේ ළමා හතිය වැඩිහිටි අවධිය දක්වාම තිබෙනවා. නමුත් මෙය ඖෂධ මඟින් පාලනය කරගන්න පුළුවන්. එවිට දරුවාට සාමාන්‍ය ජීවන රටාවක් ගත කරන්න පුළුවන් වෙනවා.
ළමා හතිය වළක්වා ගන්නේ කෙසේද ?
මෙහිදී දරුවාට හතිය ඇතිවීමට හේතුවන සාධක පාලනය කර ගැනීම ඉතා වැදගත් වෙනවා. දුම්පානය කරන පරිසරයක් ඇත්නම් දරුවා දුමට නිරාවරණය නොකිරීම, රථවාහන දුම, මහාමාර්ග දූවිලි ආසන්න පරිසරයක නම් දරුවා එයින් දුරස් කිරීම, අධික ශීතල තත්ත්වයක් ඇත්නම් දරුවා එම සීතලට නිරාවරණය නොකිරීම, දරුවා නිදන කාමරයට හොඳින් ඉර එළිය ලැබෙන්නට සැලැස්වීම, දරුවාගේ කොට්ට, මෙට්ට, ඇතිරිල්ලි සහ මදුරු දැල් දූවිලි නොමැති සේ පිරිසිදුව තැබීම වැනි දේ අපට කරන්න පුළුවන්. ඒ වගේම සමහර දරුවන්ට ව්‍යායාම් කිරීමේදී හතිය නිසා අපහසුතාවයක් ඇති වෙන්න පුළුවන්. ව්‍යායාම හෝ ක්‍රීඩා කිරීමට ප්‍රථම සැල්බියුටමෝල් ඉන්හේලරය භාවිතයෙන් ව්‍යායාම කිරීමේදී ඇතිවන ශ්වසන අපහසුතා අඩු කරගැනීමට පුළුවන්. ඉන්හේලර් භාවිතය පිළිබඳව සමාජය තුළ වැරදි මත පවතිනවා. ඉන්හේලර් දිගටම භාවිතයෙන් දරුවාගේ හති රෝගය ඉන්හේලර් නොමැතිව පාලනය කර කරගත නොහැකි තත්ත්වයට පත්වෙනවා කියා මතයක් සමාජය තුළ තිබෙනවා. සමහර දෙමවුපියන් මෙය අර්ථ දක්වන්නේ ඉන්හේලරයට ඇබ්බැහි වීමක් ලෙසයි. මෙය සත්‍ය ප්‍රකාශයක් නෙවෙයි. ඉන්හේලර් භාවිතය මඟින් දරුවාට බොහෝ වාසි සැලසෙනවා. ඇත්ත වශයෙන්ම ඉන්හේලර් මඟින් ලබාදෙන බෙහෙත්වල අතුරු ප්‍රතිඵල අඩුයි. ඉන්හේලර් එක දිගට උදේ හවස ලබා දෙන්නත් එලෙස ලබා දෙන බෙහෙත් ස්ටීරොයිඩ් (steroid) කාණ්ඩයේ බෙහෙතක් වීම නිසා දෙමවුපියන් නිතරම බිය වෙනවා. නමුත් ඉන්හේලර් මඟින් ලබා දෙන මාත්‍රාව ඉතාම කුඩයි. එය ලබා දෙන්නෙත් පෙණහලු තුළට පමණයි. එමඟින් ශරීරයට බලපාන අතුරු ප්‍රතිඵල ඇතිවෙන්නේ නැහැ. හතිය නිතර නිතර උත්සන්න වීමට ඉඩ හැරීමෙන් එම කාණ්ඩයේ බෙහෙත් නිතර නිතර බීමට සිදුවෙනවා. ඇත්තටම ඉන් ඇතිවිය හැකි අතුරු ප්‍රතිඵල පිළිබඳව බිය විය යුත්තේ. ඉන්හේලර් බෙහෙත් ඉතා ආරක්ෂිත සහ ඉන් දරුවාට ලැබෙන සාමාන්‍ය ජීවන රටාවකට ඉඩකඩ සලසා දෙනවා.
ළමා හතියෙන් දරුවන් ආරක්ෂා කර ගැනීමට දෙමවුපියන් අනුගමනය කළ යුතු කරුණු මොනවාද ?
ළමා හතියෙන් දරුවන් ආරක්ෂා කර ගැනීමට අනවශ්‍ය ලෙස දරුවන් හිර කර තබා ගැනීම ප්‍රායෝගික නැහැ. ළමා හතිය බෝවෙන රෝගයක් නොවේ. හතිය තිබෙන දරුවෙකු නම් ලබා දී ඇති ඉන්හේලර්, උපදෙස් දී ඇති මාත්‍රාවෙන් හරි ආකාරව පාවිච්චි කිරීමයි කළ හැකි හොඳම දේ. ළමා හතිය ඇති දරුවකුට ප්‍රතිකාර ලබාදෙමින් රෝගී තත්ත්වය කළමනාකරණය කිරීමට වඩා ළමා හතිය පාලනය කරගනිමින් දරුවා රැකබලා ගැනීම පවුලේ වගකීමක් වෙනවා.
ළමා හතියට නිසි ප්‍රතිකාරවලට යොමු නොකිරීම හේතුවෙන් දරුවන්ට සිදු විය හැකි බලපෑම කෙබඳුද ?
මේ ඉතාම වැදගත් ප්‍රශ්නයක්. ළමා හතිය විෂබීජයක් නිසා හටගන්නා රෝගී තත්ත්වයක් නෙවෙයි. නමුත් මා කලින් සඳහන් කළා වගේ ශ්වසන පද්ධතිය ආශ්‍රිත වයිරස, හතිය තිබෙන දරුවන්ගේ හතිය නැවත මතුකරවන්න දායක වෙනවා. හතිය පාලනය කර ගැනීමට ඉන්හේලර් භාවිතය ඉතාමත් වැදගත්. නිසි මාත්‍රාව හා නිවැරදි පිළිවෙළට එය කළ යුතු වෙනවා. ළමා හතිය පාලනය කර නොගතහොත් නිතරම හතිය උත්සන්න වී රෝහල්ගත වීමට සිදුවෙනවා. තවද රාත්‍රී නින්දට බාධා පැමිණෙනවා. එය දරුවාගේ උස යාමට බලපානවා.
නිතරම රෝගාතුර වන නිසා ශරීරයට ලැබෙන පෝෂණය අඩාළ වෙනවා. එයින් දරුවා කෘෂ වෙනවා. හතිය පාලනය කර නොගත් දරුවාට හොඳින් සෙල්ලම් කරන්න නොහැකි වෙනවා. නිතරම පාසල් ගමනට බාධා ඇති වෙනවා. හතිය ඉතාම දැඩිව උත්සන්න වුවහොත් එය පාලනය කර ගැනීමට පවා අපහසු වෙන්න පුළුවන්. ඉන් ජීවිත තර්ජන ඇතිවෙන අවස්ථා පවා තිබෙනවා. එබැවින් ළමා හතිය නිසි ප්‍රතිකාර තුළින් පාලනය කර ගැනීම ඉතා වැදගත් කාරණයක්. ඔබේ දරුවාට හතිය රෝග තත්ත්ව තිබෙනවා නම් ඒ වෙනුවෙන් සුදුසුකම්ලත් වෛද්‍යවරයෙකුගෙන් ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීම ඉතා වැදගත්.
හතිය ශ්වසනයට සම්බන්ධ නිසා දරුවාට හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවයක් ඇති කරනවා. එනිසා දරුවාට හතිය සම්බන්ධ රෝග ලක්ෂණ තිබෙනවා නම් මුල් අවස්ථාවේ පටන්ම ප්‍රතිකාර ලබාදීම ඉතා වැදගත්.
සාකච්ඡා සටහන – රුවන් පුෂ්ප කුමාර සන්නිවේදන හා මාධ්‍ය ඒකකය කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලය – දිනමිණ ඊ පුවත්පත ඇසුරිනි
